آنچه به نام شهر هاي زيرزميني در جهان معروف هستند در واقع ساختار هاي  متراكم و پيچيده و گسترده اي چون دالان هاي باريك تو در تو و اتاق هايي با ابعاد كوچك است.در بعضي از اين شهر ها معبد و محل تدفين نيز ايجاد شده است.

شهر هاي زيرزميني كه جنبه ي پناهگاهي دارند به دو شكل ايجاد شده اند يا در بيرون از شهر ها و در دل تپه هاي طبيعي و يا در زير شهر ها ي مسكوني تا عمق حتي 50 متري از سطح زمين ايجاد شده اند.فلسفه ي وجود اين شهر ها ضعف امكانات دفاعي  چون قرار گرفتن در يك موقعيت طبيعي خاص.نبود برج و بارويي محكم .تعداد جمعيت كم و زتدگي كشاورزي بوده است.وسعت اين شهر ها در زير زمين به علت حفاظت از جان و مال در مواقع ناامني زياد بوده و در دو سطح افقي و عمودي  گسترش يافته اند.

سيستم تهويه ي شهر زيرزميني از طريق كانال هايي بوده  كه در طبقه ي اول رو به سطح زمين ايجاد شده اند.چاه هاي مرتبط طبقات علاوه بر عملكرد عبور و مرور باعث جريان يافتن هوا در طبقات پايين تر مي شده است.اين عمل در مورد چاه هاي قنات نيز مصداق دارد.روشنايي اين فضا ها توسط پيه سوزهاي سفالي بوده است. در مواقع ناامني و پناه گرفتن در زيرزمين آب مصرفي  اهالي از پاياب ها و قنات تامين مي شده است.علاوه بر پاياب ها مسير شهر ها به گونه اي  بوده كه در بعضي از قسمت ها به مسير قنات مرتبط مي شد.

با توجه به خصوصيات  بارز معماري زيرزميني بايد گفت كه به وجود آورندگان اين معماري. مقني هايي بودند كه علاوه بر مهارت كار كندن.آگاه به مسير قنات ها در زير شهر بوده اند.

شهرهاي  زير زميني دژمنده در استان زنجان و نوش آباد در كاشان از جمله بهترين نمونه هاي شهرهاي زير زميني در كشور محسوب ميشوند.